معرفی ارگ تبریز

یکی از جاهای دیدنی تبریز که یادآور تاریخ و نماد معماری اصیل ایرانی در گذشته است ارگ تبریز میباشد.ارگ تبریز در زمان خود که تاریخ آن به دوره ایلخانان برمیگردد،بلندترین دیوار کشور بوده است که در طول زمان و بر اثر بلایای طبیعی بسیاری از این ارگ از بین رفته است و تنها بخشی از آن باقی مانده است.برای اطلاع بیشتر از این جاذبه تاریخی در ادامه با ما همراه باشید.

معرفی ارگ تبریز

بنا به نقل قول ها و یادداشت های سیاحان تاریخی، ارگ علیشاه تنها بنای بلند تبریز بوده که حتی از دور هم دیده می شده است. این مجموعه منحصربه‌فرد در ابتدا به‌عنوان یک مسجد بزرگ ساخته شده و بر اثر گذشت زمان و زلزله‌های متعدد (حدود 40 زلزله) و جنگ‌های این شهر تا حد زیادی تخریب شده است. امروزه تنها قسمت باقی مانده از این بنا دیوار بلندی به نام ارگ تبریز یا ارگ علیشاه است.

این دیوار تنها قسمت باقی مانده از دیوارهای عظیم شبستان جنوبی و محراب بسیار مرتفع این مسجد است و گواه بر شکوه و رونق این بنای بی نظیر است. البته آثار تاریخی ارزشمندی مانند «مدرسه نجات» یکی از اولین مدارس ایران و همچنین یک سالن تئاتر در منطقه ای که این قلعه در آن قرار دارد، وجود داشته است. اکنون تنها چند تصویر از این آثار تاریخی باقی مانده است. این اثر تاریخی ارزشمند در سال 1310 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 170 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

ارگ تبریز کجاست؟

ارگ تبریز یکی از مکان های دیدنی استان آذربایجان شرقی است که در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی و نزدیک میدان ساعت واقع شده است.

برای رسیدن به ارگ تبریز می توانید از وسایل نقلیه عمومی یا وسیله نقلیه شخصی استفاده کنید. ایستگاه میدان ساعت خط اتوبوس تندرو شریعتی آبرسان در فاصله کمی از این مکان قرار دارد و می توانید پیاده تا مقصد خود برسید. نزدیکترین ایستگاه مترو به قلعه تبریز، ایستگاه شهید محققی است. اگر قصد استفاده از خودروی شخصی را دارید، ترافیک مرکز شهر و کمبود پارکینگ را در نظر بگیرید. می توانید مکانی برای پارک ماشین خود در خیابان های اطراف پیدا کنید.

معماری ارگ تبریز

ارگ تبریز یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران به شمار می رود که وسعت آن در هنر معماری ایرانی بی نظیر است و نمونه ای از بناهای اسلامی است. ساخت این بنا توسط تاج الدین علیشاه گیلانی در سال ۷۱۶ هجری قمری آغاز و در سال ۷۲۴ به پایان رسید. سبک معماری این بنا با توجه به دیدگاه استاد پیرنیا (شیوه اذری) و معمار آن استاد فلکی تبریزی تعیین شده است. شیوه آذری سبکی است که در معماری ایران پس از اسلام به آذربایجان نسبت داده شده است.

این سبک را سبک مغولی یا ایرانی- مغولی نیز می نامند که در زمان حکومت ایلخانان در ایران (654-736م 1256-1336م) رواج یافت. در ساخت این بنا از گچ و مصالح ساختمانی مقاوم استفاده شده است. این سازه مانند سایر آثار تاریخی نتوانست از زلزله ویرانگری که در قرن دهم میلادی در شهر تبریز رخ داد جان سالم به در ببرد و بخش بزرگی از مجموعه قلعه در این رویداد طبیعی ویران شد. با این حال، اگرچه شکستگی بزرگی در بدنه قلعه در اثر این زلزله رخ داد، اما برخی از دیوارهای بلند این مجموعه به عنوان یادآوری پایداری در برابر این پدیده مهیب طبیعی باقی ماند.
بقایای بنا به صورت سه دیوار بلند است که به صورت ایوان دیده می شود. قسمت مسقف مسجد است و در واقع یک رواق طاقدار عظیم و طاق استوانه ای شکل است. این بخش شبستان و عنصر اصلی مسجد علی شاه است. بنای باقیمانده 30 متر عرض و 26 متر ارتفاع دارد.
عرض هر یک از این دیوارها 10 متر است و از دو دیوار عریض تشکیل شده است که با طاق هایی در داخل به هم متصل شده اند. البته در حفاری ها مشخص شد که 7 متر از دیوارها زیر زمین مانده است.
تصویر روشنی از وضعیت اولیه و کامل مجموعه به دلیل خسارات و تخریب زیاد وجود ندارد. اما این بنای عظیم در بیشتر سفرنامه های مورخان معتبری چون ابن بطوطه، بدرالدین محمود العینی و مرتضی میزرا، پسر عموی نادرمیرزا، مورخ و جغرافی نویس دارالعلمی شرح داده شده است. از اطلاعات و توضیحات این کتب و اسناد به دست می آید که این بنا در زمان تاج الدین علیشاه، مسجد جامع شهری بوده و با کاشی کاری و ازاره های سنگی و ستون های مرمر تزئین شده است.کتیبه ها و گچ بری های زیبا که بعدها ویران و متروک شدند. بقایای ارگ تبریز در 15 دی ۱۳۱۰ به شماره ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و نقشه و ضوابط حفاظتی منطقه حفاظتی قانونی در جلسه شورا تعیین شد. تایید اعضا در جلسه 29 خرداد 1357 اداره کل حفاظت از آثار تاریخی به تصویب رسید.
امروزه از پیرامون آن برای اقامه نماز جمعه استفاده می شود و مصلای بزرگ تبریز بدون در نظر گرفتن حریم این مکان تاریخی در این مکان ساخته شده است.